Ścigany carskim listem gończym Józef Piłsudski dochodził do zdrowia w Zakopanem. Przeraził wtedy i jednocześnie zafascynował Stefana Żeromskiego, który wspominał, jak odwiedził bojowca w marnej chałupinie i zastał „przy stole, stawiającego pasjansa. Siedział w kalesonach, bo jedyną parę spodni, jaką posiadał, oddał właśnie krawcowi do zacerowania dziur. Mówił, że jeśli mu ten pasjans wyjdzie, zostanie dyktatorem Polski. Sen o tej dyktaturze, w tej ruderze i w tej sytuacji bez portek wstrząsnął mną wówczas”.
Przyjaźń z Żeromskim nie przetrwała, a portki nie okazały się niezbędne do tego, aby sen stał się rzeczywistością. Naczelnik Państwa Polskiego, Marszałek, premier rządu nigdy nie przywiązywał wagi do wyglądu. Jego charyzma nie tkwiła w zaprasowanych kantach. Nawet jego polityczny przeciwnik Roman Dmowski przyznawał, że Piłsudski ma „duszę wodza”.
Wykarmiony romantyzmem w ziemiańskim dworze zachowywał zimną kalkulację polityka, który w najtrudniejszych okolicznościach nie zmarnuje okazji do przeprowadzenia swojego planu. Z jednej strony stawiał na ołtarzu honor żołnierza, z drugiej – porzucił podczas wojny sojusznika i internował jego żołnierzy. Z jednej – budował w odrodzonej Polsce demokrację, z drugiej – chwycił ją za gardło, gdy okazała się nie taka, jaką sobie wymarzył.
Z latami Piłsudski zastygł w brązie: wódz na Kasztance, Dziadek w Sulejówku. Te klisze przeszkadzają.
Zaściankowy szlachcic? Do 1914 r. jeździł m.in. do Genewy, Londynu, Paryża, Tokio, Wenecji, Wiednia, Kijowa, Berlina, Kanady, Chorwacji… Studiował prasę światową, obserwował wydarzenia, przymierzał je do sytuacji Polski pod zaborami, jak choćby powstanie Burów. Występował z odczytami, publikował.
Przywiązany do konika i szabelki, nierozumiejący rozwoju techniki? Jako pierwszy w Europie posłał do walki tzw. zagony pancerno-motorowe. Idealne posunięcie w wojnie z bolszewikami. Przy tym samouk bez wojskowego wykształcenia. Pierwszy raz wziął broń do ręki jako 40-latek (nie licząc myśliwskiej), a w drugiej żonie zafascynowało go i to, że strzela lepiej od niego.
Patriarchalny konserwatysta? Kobiety w Polsce uzyskały pełne prawa wyborcze 28 listopada 1918 r. dekretem Tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego.
Koturnowy i nudny? Kpił z innych i samego siebie. Miał dystans wobec celebry i z przymrużeniem oka oceniał niektóre z objawów uwielbienia. O jednym ze swoich malarskich portretów (jako dowódcy w bitwie) opowiadał, że nie dość, iż uwieczniono go w białych rękawiczkach, to jeszcze z działem skierowanym prosto w jego „powiedzmy delikatnie plecy”.
Uparty Kresowiak okazał się wyrastającym ponad swoją epokę mężem stanu. Nadał kształt polskiemu życiu politycznemu i jest w nim obecny do dziś jako punkt odniesienia. W maju mija 80 lat od jego śmierci. „Są ludzie, których życie trwa nie latami, ale wiekami” – powiedział nad trumną swojego ulubionego poety Juliusza Słowackiego, na osiem lat przed własną śmiercią. Te słowa odnoszą się do niego samego. Jakby – cytując go ponownie – „bramy śmierci przepastne za nim zamknęły się nieszczelnie”.
Józefowi Piłsudskiemu poświęcamy drugi zeszyt „Pomocnika Historycznego” z nowej serii Biografie (bohaterem pierwszego był Winston Churchill, do kupienia na www.sklep.polityka.pl). Najpierw charakteryzujemy epokę, w jakiej wyrósł przyszły Naczelnik Państwa. W dziale drugim przedstawiamy jego biografię, prezentujemy Piłsudskiego jako polityka, męża stanu, rekonstruujemy jego poglądy na świat i samego siebie oraz spory, jakie wywoływał. W dziale trzecim oświetlamy różne fragmenty jego bujnego życia w wielorakich kontekstach. Na koniec prezentujemy wybór jego mów i pism.
Zapraszamy do lektury.
Polityka wydaje od kilkunastu lat cieszące się uznaniem czytelników wydania specjalne. Trzy główne linie to „Poradnik Psychologiczny”, „Niezbędnik Współczesny/Niezbędnik inteligenta” i „Pomocnik Historyczny”, a wśród pozostałych propozycji znajdują się takie jak „Trzymaj formę”, „Żyjmy lepiej” czy „Salon”.
Polityka wydaje od kilkunastu lat cieszące się uznaniem czytelników wydania specjalne. Trzy główne linie to „Poradnik Psychologiczny”, „Niezbędnik Współczesny/Niezbędnik inteligenta” i „Pomocnik Historyczny”, a wśród pozostałych propozycji znajdują się takie jak „Trzymaj formę”, „Żyjmy lepiej” czy „Salon”.
Zapoznaj się też z najnowszym wydaniem tygodnika „Polityka”.
